Çiğdem Yılmaz – Türkiye’de 2022 yılından bu yana ihracat kısıtlamasına konu olan domates salçası, domates üreticisine zor bir sezon daha yaşatıyor. Mayıs 2024’te ihracat kısıtlamasının kalkmasına rağmen pazarlarını kaybeden sanayici, elindeki yüksek stok nedeniyle alımlarını azalttı ve fiyatı düşürdü. Salçalık domatesin toplama maliyetini karşılamakta güçlük çeken üreticiler, ya domatesini toplamadan tarlada bıraktı, ya da zararına satış yapıyor.
Fabrikalar ise önceliği ve daha yüksek fiyatı sözleşmeli çiftçilere veriyor. Ocak ayında fabrikalarla sözleşme yapan çiftçi, sözleşme yapmayan çiftçiye göre daha şanslı. Sözleşme yapan çiftçi domatesini 3 TL ile 3.5 TL arasında satarken, sözleşme yapmayan çiftçinin domatesi 1.80 kuruşa alıcı buldu. Ziraat odaları yapılan plansız üretim ve ihracatın azalması nedeniyle çiftçinin mağdur edildiğini belirtirken, domatesi zararına satan ya da tarlada çürümeye bırakan bir çiftçi de bu alana devletin müdahale etmesini talep ediyor.
Acil çözüm talebi
Milliyet’e konuşan Manisa Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Altındağ, tarım politikalarının pek çok alanda yeniden ele alınması gerektiğini ifade ederek, şunları söyledi:
“Hasat dönemi gelen bütün tarım ürünlerinde çiftçimiz zarar etti. Yetiştirdiğimiz ürünlerin fiyatı yükseldiğinde ihracat yasaklanıyor ya da ithal ediliyor. Üreticilerimizle birlikte tarım ürünlerini işleyen, ihraç eden fabrikalar da iflas ediyor. Geçen yıl salçaya getirilen ihracat kısıtlaması nedeniyle sanayicinin elinde ürün kaldı. Elinde ürün olan kişi neden tekrar ürün alsın? Buğday, pamuk ve mısır gibi ürünlere verilen prim düşük olduğu için de çiftçimiz ekemiyor. Bu şartlar iyileştirilmezse çiftçilerimiz üretemez. Özellikle salçalık domateste acil çözüm bulunmalıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı ile salça fabrikaları arasında acilen çözüm odaklı tedbirlerin alınmasını temenni ediyoruz.”
1 lira işçiye 1 lira çiftçiye
Çiftçiler geçen sezon zarar ettiklerini belirttikleri buğday, mısır, pamuk gibi ürünlerin yerine bu yıl daha fazla domates ektiklerine dikkat çekti. Hüseyin Altındağ, “Bugün domatesin maliyeti 1 dekarda 30 bin – 35 bin TL olmasına rağmen üreticimiz 1.70 TL – 2 TL’ye domates satmak zorunda kaldı. Bunun 1 TL’si işçiye gidiyor. Böyle olunca çiftçinin eline hiçbir şey kalmıyor. Fabrikalar, alacağı ürünler için ocak ayında çiftçi ile kontrat yaptı ve kontrat yaptığı çiftçiye belli bir fiyat verdi; verdiği bu fiyattan da ürünü aldı. Ancak herhangi bir sözleşme yapmayanlara fabrika daha ucuz fiyat veriyor. Ayrıca bu sezon fazla ürün ekildi, plansız üretim sorun oldu” dedi.
Üreticide 2 TL ama markette 18 TL
Çiftçiden kilosu 2 TL’nin altında alınan salçalık domates bazı zincir ve yerel marketlerde ise 10 TL ile 18 TL arasında fiyatlara satılıyor.
“Ürünümü satamadım”
Çiftçilik yapan Nimet Aydın da 250 ton domatesin tarlada çürüdüğünü belirterek, “Ürünümü bu yıl satamadım, ürün tarlada çürüdü. Normal alıcı bulamadım. Fabrikalar da çok komik fiyatlar teklif ediyor. 3- 3.5 TL olan domates için 1.80 kuruş teklif ediyorlar. Burada fabrikalar ‘çiftçi kandırdı ya da mağdur etti’ demek doğru olmaz. fabrikalar 3-3.5 TL’lik fiyatı daha önce sözleşme yaptığı çiftçiye veriyor. Bir daha domates ekmeyeceğim. Karpuz da kavun da bu yıl elimizde kaldı” diye konuştu.
Devletten müdahale bekleniyor
Manisa’da yaşayan ve çiftçilik yapan Serkan Çavuş, “8 dekarlık domates tarlam vardı ve buradaki domateslerin fiyatı yaklaşık 300 bin TL’ydi ama ben 200 bin TL’ye alıcı-tüccar buldum ancak almaktan vazgeçti. Domatesler elimde kalmasın diye zararına 140 bin TL’ye başka bir tüccara satmak zorunda kaldım. Fabrikalar önceden anlaşma yapınca domatesleri, 2.5 ya da 3 TL’ye alıyor ama eğer önceden fabrika ile bir anlaşmanız yoksa 1 TL 80 kuruş istiyor. Fabrikalarda aslında fırsatçılık yapıyor 3 TL satın aldığı domatesi sizden 1 TL 80 kuruş istiyor. Böyle olunca da çiftçi vermek istemiyor. Çünkü zaten 1 TL işçilik, 80 kuruşun da kimseye faydası yok” diyerek devletin bu alana müdahale etmesini istedi.
